Enara Herranz eta Alazne SesmeroJabetza pribatua pertsonek zein enpresek kapitala, lurrak, ondasunak edo beste edozein betza eskuratu, kontrolatu, erabili eta oinordetzan uzteko eskubidea da.
Gizarte primitiboetan nahiz eta nolabaiteko jabetza pertsonala existitu, jabetza pribatuaren kontzeptua abeltzaintza eta nekazaritzarekin batera jaiotzen da. Aldi berean eratu zen ere familia tradizionala. Familiaren sorrerak gizonek bere ondasunak bere ondorengoei uztea bermatzen zuen. Engelsen hitzetan, monogamiaren sorrerak ere (emakumearenak, noski) arrazoi ekonomikoak izan zituen. Gizonak bere seme-alabei bakarrik utziko zizkien bere aberastasunak, hau da, emakumeak ezin zuen beste edonorekin ondorengorik eduki, gizonak aldiz bai. Han hasi zen emakumea gizonaren jabetza bezala ikusten, eta hemen ematen da patriarkatuaren jaiotza.
Aurreko garaietan esklabuek ez zuten balio handirik haien lan-indarra ez zelako beharrezkoa. Baina abeltzaintza eta nekazaritzarekin arazo berri bat sortzen da: abereak familia baino gehiago eta azkarrago ugaltzen dira eta pertsona gehiago behar dira zaintzeko, eta berdina nekazaritzan. Han konturatzen dira gerra presoen lan-indarra erabili daitekeela mota horietako zereginak egiteko. Hau da pertsonen gainean ezarritako jabetza pribatuaren hasiera, beste modu batean esanda, esklabutzaren sorrera.
Jabetza pribatua hiru modutan antolatu egin da historian zehar:
- "Dena jabetza komuna da eta nahi denean edonork erabil dezake." →Komunismo primitiboa.
- "Jabetza kolektiboa da eta kolektiboki erabil daiteke." → Sistema komunista.
- "Jabetza pribatua da eta harekin edozer egin dezake jabeak. → Sistema kapitalista.
Jabetza pribatua gaur egun
Bi jabetza mota daude, pertsonala eta pribatua. Jabetza pertsonala izan daiteke adibidez zure etxea, zure mugikorra, zure autoa... Eta Jabetza pribatutzat hartzen dira enpresa batean erabiltzen diren makinak, hau da, produkzio bideak.
Jabetza beste modu batean sailka dezakegu: jabetza materiala eta jabetza intelektuala (patenteak eta idatziak).
Jabetza pribatuaren alde edo kontra?
Jabetza pribatua defendatzen dutenek hau gabe ez dagoela etekin pertsonalik lortzeko aukerarik diote, eta beraz ez dagoela merkatuan sartzeko arrazoirik. Ondorioz, ez dago merkaturik.
Aristotelesek jabetza pribatuaren beharra horrela defendatu zuen: Jabetza komuna denean inor ez du hau zaindu eta mantentzeko ardura hartzen. Gainera, eskuzabaltasuna bakarrik posiblea da zerbait badago oparitzeko.
Karl Marxek ordea, kontzeptu hau kapitalista burgesek langileen lana expropiatzeko eta hauek alienatu eta explotatzeko aitzakia hutsa besterik ez dela manifestatu zuen.
Malditos sean los pecadores
"En el idioma arameo, que hablaban Jesús y sus apóstoles, una misma palabra significaba deuda y significaba pecado.
Dos milenios después, las deudas de los pobres son los pecados que merecen los peores castigos. La propiedad privada castiga a los privados de la propiedad."
Eduardo Galeano.
De "Los hijos de los días"
Julio 24
“Malditos sean los pecadores”
En el idioma arameo, que hablaban Jesús y sus apóstoles, una misma palabra significaba deuda y significaba pecado.Dos milenios después, las deudas de los pobres son los pecados que merecen los peores castigos. La propiedad privada castiga a los privados de la propiedad.
Eduardo Galeano
De: “Los Hijos de los días”
Julio 24
“Malditos sean los pecadores”
En el idioma arameo, que hablaban Jesús y sus apóstoles, una misma palabra significaba deuda y significaba pecado.Dos milenios después, las deudas de los pobres son los pecados que merecen los peores castigos. La propiedad privada castiga a los privados de la propiedad.
Eduardo Galeano
De: “Los Hijos de los días”
Azterketarako galdera:
- Zeren eskutik etorri zen jabetza pribatua? Zer sortu zen haren ondorioz?
iruzkinik ez:
Argitaratu iruzkina
Oharra: blogeko kideek soilik argitara ditzakete iruzkinak.