Ekonomia Marxista

Jone Lores eta Libe Gómez

Kapitalismoa sortu zenetik filosofo politikoak beti egon dira sistema honi beste irtenbide bat topatzen. Karl Marx ekonomilaria izan zen lehena hau lortzen.
Bere ustez, gizartearen antolaketa ekonomikoak oinarritzen du gizartearen antolaketa politiko eta soziala, hau da, ekonomiak bideratzen du aldaketa soziala. Berak pentsatzen zuen historia markatzen zuena antolaketa ekonomikoa zela.
1848an idatzi zuen ”el manifiesto comunista” eta esaten zuen kapitalismotik sozialismora pasatzeko irautza bat beharrezkoa zela.
Baina ez zen guztiz kritikoa kapitalismoarekin, bere ustean, kapitalismoa pasatu beharreko etapa bat zen eta honek zituen akatzek eramango zuten sistema honen gainberara.
Kapitalismoari egindako kritika bat adibidez izan zen gizartea bitan banatuko zuela: alde batetik burgesia, ekoizpen baliabideen jabeak eta proletargoa, langileria..

Konpetentzia eta monopolioak

Ekoizleen arteko konpetentzia kapitalismoaren zutabe bat da. Alde batetik, konpetentzien ondorioz, enpresek ekoizpen kostuak murriztu behar dituzte eta beste aldetik, beste konpetentziek baino prezio baxuagoa eskaini behar dituzte. Ekoizle batzuek ez dute hori lortzen eta horrexegatik merkatutik kanpo geratzen dira.
Marxen ustez, konpetentziak sistemaren beste arazo bat ziren. Izan ere, horrek gehiegizko produkzioa sortuko luke eta kantitateak ez lirateke etorriko bat benetako eskariarekin.
Horrekin jarraitzen, bera zihur zegoen krisi ekonomikoak eskaria eta eskaitzaren arteko desberdintasunaren ondorio zirela eta gainera krisi horietatik kaltetuen irtengo zirenak langileak izango ziren.

Iraultza

Marxek esaten zuen burgesiaren gainbeherak ekoizpen faktoreak proletragoaren esku utziko zituela eta bere ustez horrek proletargoaren diktadura batera bultzatuko zuen gizartea. Oso gutxi idatzi zuen komunismoari buruz baina adibidez, esan zuen gauza bat izan zen, komunismoa jabetza komunean oinarrituko zela eta planifikatua izango zela eskaria eta eskaintzaren arteko oreka mantentzeko.

Ekonomia mistoak

Nahiz eta garai  batean komunismoa nahiko hedatu zen, gaur egun bakarrik herrialde batzuetan dirau.
Bigarren gerra mundialaren ostea, kapitalismoa eta komunismoaz gain,  beste irtenbide bat topatu zuten: ekonomia mixtoak alegia. Eta gaur egun europar batasuna osatzen duten herrialde gehienen sistema ekonomikoa mixtoa da.
Sistema hau kapitalismoaren eta komunismoaren arteko nahasketa bat da baina herrialdearen arabera batzuetan sistema kapitalista gehiago nabarmentzen da komunista baino eta alderantziz.

Marxen ideiak gaur egun

Oker egon arren kapitalismoak iraultza bat piztuko zuela pentsatzean Marxen teoria ekonomikoak beti izan ditu jarraitzaileak. Orain dela gutxi gertatu diren krisi batzuetan ekonomilariek Marxen ideia batzuk planteatu behar izan dituzte krisialditik irteteko. Gero eta pentsalari gehiagok serioski kontuan hartzen ari dira Marxek kapitalismoari egindako kritika batzuk.