Oreka ekonomikoa

Jon Rivero eta Iraide Calderón

Ekonomistek betidanik izan dute Ekonomia zientzia zehatz bat (Matematikak bezala) izateko nahia. Baina, posiblea al da hori? Posiblea da merkatuen arteko erlazio zehatzak aurkitzea? Historian zehar, hainbat ekonomialari haien teoriak aurkeztu egin dituzte, aipatutako helburuetara ailegatzeko.

Hasteko, XIX.mendean kokatuko gara, hain zuzen ere 1815.urtean. Une honetan Francis Edgeworth ekonomialariak bere liburua “Psikika Matematikoa” argitaratzen du. Liburu hau oso inportantea da, Ekonomiaren esparruan lehenetariko lan matematikoa delako. Edgeworthen ustez, ekonomiaren funtzionamendua aldagarri matematikoen bidez azaldu daiteke, eta hortaz, ekuazioetaz osatutako eredu bat aurkezten du. Bere ideia honetan datza: merkatuan lor ditzakegun probetxu ekonomiko guztiak zenbat plazer ematen diguten arabera sailkatzen dira; hau da, merkatuaren eskaintza handitu edo txikituko egingo da segun eta zer probetxu hartzen duten eskatzaileek horretaz. 

Behin Francis Edgeworth atzean utzita, bere lana jarraituko duen ekonomialari berri bat agertzen da: Johann Von Thünen. Bere lana nagusien artean, aurkitzen dira berak formulatutako ekuazio serieak, soldata bidezkoak eta lurra ustiatzeko modu errentagarri bat aurkitzeko nahian; eta baita ere Lokalizazioaren Teoria. Baina azkeneko bi ekonomialari hauetatik diferentea da Léon Walras. Walras Normandian jaiotzen da 1834.urtean, eta Ekonomiaren munduan bere aitak bultzaturik sartzen da. Bere bizimodua guztiz kaskarra denean, Lausanan Ekonomia klaseak ematen hasi egiten da, eta momentu horretan bere Oreka Ekonomikoaren teoria garatzen hasten da: Bere ustez, Ekonomian lege ekonomikoak existitzen dira, eta hauek diziplina matematikoak bezala aurkezten ditu. Hau da Oreka Ekonomikoaren Teoria konposatzen dituzten faseak:

• Eskaria eta Eskaintza: Haien arteko erlazioa aurkitu nahi du. Edozein produktuaren balioa bere rareté-an dago, hau da, bere arrarotasuna edo bere eza. Ideia honetatik ateratzen da Eskaria eta Eskaintzaren legea:

1.       Eskaria handitzen bada Eskaintzaren prezioak igoko dira.

2.       Eskaria txikitzen bada Eskaintzaren prezioak jaitsiko dira.

               Baina Walras-ek egoera orekatu bat aurkitu nahi du.

• Oreka Orokorra: Eskaria eta Eskaintzaren arteko oreka lortu egin zuen hainbat aldaketa sortuz bere teorian, hala nola, ekoizpen faktoreen sailkapena (natura, lana eta kapitala). Dena den, bere ustez oreka hori guztiz apur daiteke, aldaketa txiki batek Ekonomiaren multzo osoan ondorioak izan daitekeelako.

Léon Walras-en teoria ez zen famatua izan, ekuazioak oso zailak zirelako garaiko ekonomialariak horiek ulertzeko. Gainera, hogei urte pasa eta gero, John Von Neumann hainbat akats aurkitu egin zituen Walrasek egindako ekuazioetan, hainbaten emaitza negatiboa zelako, eta horrek suposatzen zuen erosleek saltzaileari ordaintzen ziotela. Gainera, nahikoa ez izan arren, Keynesek atzera bota egin zuen bere teoria, esaten zuelako ezin zela sistema ekonomiko bat planifikatzea geroaldi urrun baterako.

Denbora asko pasatu egin zen, 1950.urtean Estatu Batuar eta Frantziar ekonomialari askok Walras-en teoriak berreskuratu arte (hori bai, nolabaiteko erreformak sortuz).